واژه شهرسازی در ایران از دهه ۳۰ متداول شده و ترجمه لغتی آلمانی با همین مضمون (ساخت و ساز شهری) است که در آن دوره در وزارت کشور مصطلح شد. نقص این واژه در این است که امر مداخله در شهر را به یک امر فنی و مشابه ساخت و ساز یک سازه تقلیل می‌دهد و جنبه‌های مختلف آن به خصوص سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن را نادیده می‌گیرد. بواقع نمی توان معادل چندان مناسبی برای آن یافت اما واژه ای است که با کلماتی چون برنامه­ریزی شهری (City/Urban Planning) و طراحی شهری (City/Civic/Urban Design) دارای قرابت معنایی زیادی است. شهرسازی به معنای دانش سازمان یافته مداخله در مجتمع­های زیستی (فعالیت، فرم و فضا) با هدف ارتقای کیفیت زیست و سکونت از قدمت چندان زیادی در جهان برخوردار نیست و شاید بتوان نخستین اندیشه­های نظام­مند در این حیطه را در ابتدای قرن بیستم جستجو نمود بنابراین این رشته برخلاف بسیاری از رشته­های دیگر چون معماری، عمران، جامعه شناسی، پزشکی و غیره از پیشینه تاریخی معرفت­شناختی بلند مدتی برخوردار نیست و همین موضوع یکی از موانع ارائه تعریف جامع و مانع از قلمرو اکادمیک و حرفه­ای این رشته در دوران معاصر بوده است. این رشته در سراسر دنیا از جمله کشورمان به دو گرایش اصلی تقسیم می شود که عبارتند از: برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای و طراحی شهری

برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای

برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای رشته­ایست در حوزه عمومی و با هدف ارتقای کیفیت زندگی شهروندان به ویژه در مورد مسایل شهری همچون حمل و نقل، کاربری زمین و مطلوبیت‌های زیست محیطی. با توجه به ابعاد گسترده و چند بعدی شهرها و سکونتگاه‌های انسانی، این رشته نیز ابعاد مختلفی دارد، از کیفیت زندگی تا ابعاد اجتماعی، سلامت و موارد دیگر. به همین علت نظمی (Discipline) چند رشته‌ای و یا فرا رشته‌ای تلقی می‌شود که در ارتباط با سایر حرفه‌ها و علوم همچون جامعه‌شناسی، جغرافیا، اقتصاد، معماری و موارد دیگر قرار می‌گیرد. برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای شامل شاخه‌های مختلفی همچون آمایش سرزمین، برنامه‌ریزی حمل و نقل، برنامه‌ریزی کاربری زمین، برنامه‌ریزی محیطی و موارد دیگر می‌شود که در ایران، گرایش­های برنامه­ریزی شهری و منطقه­ای در دانشکده­های شهرسازی و معماری و سایر گرایش­ها در دانشکده­های جغرافیا، محیط زیست و علوم انسانی اموزش داده می­شود

طراحی شهری

طراحی شهری هنر سازمان دادن فضای کالبدی است که با رشته‌های مختلف علمی و هنری مانند برنامه‌ریزی شهری، معماری و منظر سازی، مهندسی فنی، مهندسی ترافیک و حمل و نقل روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد سر و کار دارد و در عین حال با سیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می‌کند و دامنه فعالیتش بسیار گسترده ‌است. تعاریف متعدد و متنوعی از طراحی شهری ارائه شده است که دارای وجوه مشترک زیاد و گاه نیز وجود افتراق است. وجوه مشترک مذکور در قالب مشخصات و ویژگی های طراحی شهری به شرح زیر قابل ذکر است:

• تأکید بر جنبه های کالبدی و فضائی( سه بعدی) در ضمن توجه به جنبه های عملکردی شهر
• تأکید بر عرصه عمومی
• ارتباط با معماری، معماری منظر و برنامه ریزی شهری

کاربست در مقیاسهای مختلف ولی عمدتاً در مقیاسهای بخشی از شهر و پروژه های بزرگ و کوچک شده