اسکیس طراحی شهری

دکتر حسین خسروی

عضو هیات علمی دانشگاه هنر تهران

مقدمه

جذابیت رشته طراحی شهری برای دانشجویان شهرسازی و معماری امری غیر قابل انکار می باشد. کارشناسی ارشد طراحی شهری در دانشگاه های دولتی ایران ظرفیتی در حدود 100 نفر را به خود اختصاص می دهد. این ظرفیت محدود در کنار جذابیت و کاربست های آن، پذیرش را در مقطع کارشناسی ارشد به شدت رقابتی کرده است. آزمون کارشناسی ارشد در دو سطح تئوری و اسکیس در بازه های زمانی متفاوت برگزار می گردد که هر کدام آمادگی متناسب با خود را لازم می دارند. آزمون تئوری در دهه اول تیر ماه برگزار می گردد و در فاصله ای کمتر از 50 روز بعد از آن آزمون اسکیس برای داوطلبان مجاز برگزار می گردد.

اسکیس، نقاشی آزاد است که به سرعت اجرا می شود و معمولاً به عنوان یک کار تمام شده در نظر گرفته نمی شود. در اسکیس طراحی شهری، می‌توانید اهداف مختلفی را دنبال کنید.  برای مثال فقط آنچه را که می‌بینید، به تصویر بکشید؛ یا برای ایده و استفاده های بعد در نظر بگیرید و حتی برای نشان دادن سریع ایده ها و تصاویر از اسکیس استفاده نمایید.یک اسکیس ممکن است برای اهداف مختلفی مفید باشد: ممکن است چیزی را که هنرمند می بیند ضبط کند ، ممکن است ایده ای را برای استفاده بعدی ضبط یا توسعه دهد یا ممکن است به عنوان یک روش سریع برای نشان دادن تصویر ، ایده یا اصل به صورت گرافیکی استفاده شود.
اسکیس را می توان در هر محیطی تهیه کرد. این اصطلاح اغلب در مورد کارهای گرافیکی اجرا شده در محیط خشک مانند نقره ای ، گرافیت ، مداد ، زغال چوب یا پاستل استفاده می شود. همچنین ممکن است در نقاشی های اجرا شده با قلم و جوهر ، ورودی دیجیتال مانند قلم دیجیتال ، قلم توپ ، خودکار نشانگر ، رنگ آب و رنگ روغن اعمال شود.
اسکیس شهری شامل اتودهای انتزاعی تا راهکارهای اجرایی می باشد. در رشته طراحی شهری، اسکیس شامل جنبه های هنری و زیبایی شناختی در کنار جنبه های عملکردی آن می باشد.
اسکیس های شهری اساسا باید در ارتباط با ایده پردازی در مورد فضاهای شهری همراه باشد نه تقلید و کپی کاری از یک سری مفاهیم عام. همچنین اسکیس های شهری مقیاس های متفاوتی از کلان تا خرد را در برمی گیرد.
اسکیس می تواند فضای ذهنی جدید طراحانه ای را برای مخاطب خلق نماید که در نهایت دانشجویانی با عصاره طراحی و طراح واقعی پرورش دهد.
اسکیس فضای ذهنی داوطلب را با آتلیه طراحی، حل مسائل متفاوت و چالش برای رهیافت به بهترین ایده ها فراهم می کند.

طراحی شهری

طراحی شهری؛ طراحی شهرها، خیابان ها و فضاهاست. این فرآیند مشارکتی و چند رشته ای شکل دادن به محیط فیزیکی برای زندگی است؛ به معنای دیگر، هنر ساختن مکان ها. طراحی شهری در مورد مکان‌ های متنوعی است: اعم از مراکز شهر، محله‌ های مسکونی و حومه‌ ها، زمین‌ های چمن‌زار در حاشیه روستاها، شهرک‌ های صنعتی، یا مناطق نادیده گرفته ‌شده در اطراف ایستگاه‌ های قطار، رودخانه ‌ها و کانال‌ ها.

به عبارت دیگر، طراحی شهری ماهیت ساختمان‌ ها و فضاهای بین آنها را تعریف می‌کند. طراحی شهری الهام می‌گیرد، نشان می‌دهد و تعریف می‌کند که چگونه می‌توان یک مکان را بهبود بخشید یا از آن محافظت کرد تا برای سرمایه‌ گذاران، توسعه‌ دهندگان و جامعه وسیع ‌تر، سود به ارمغان آورد.

عوامل موثر در طراحی شهری

از جمله عوامل تاثیرگذار در طراحی شهری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

مقیاس: این عامل در اسکیس طراحی شهری، مجموعه ای مکان ها، فضاها، خانه ها و ساختمان ها و... هستند که آنچه را که در اکولوژی پدید بوجود می‌آیند را شامل می‌شوند.

زمان: حس زمان در طراحى شهری از سه جنبه واجد اهميت است. شناسايى الگوهاى فعاليتى در دوره هاى زمانى، شــناخت عناصر ســاختارى شهر و حفظ آنها و در نهايت يادگيرى مديريت زمان و زمان بندى اجرا در پروژه هاى توسعه شهرى، از اصلی ترین موارد در طراحی شهری زمان محور است.

فضا: منظور از فضا در طراحی شهری فضای ساخته نشده میان ساختمان‌ها است. لازم است بدانید که در برخی موارد مفهوم فضا در طراحی شهری معنایی متفاوت از عنوان فضای شهری خواهد داشت.

نظام ها: با توجه به برخی از نظریه ها می‌توان گفت که نظام های گوناگون به لحاظ عملکردی و کالبدی با هم تلفیق شده و حیاطی یکسان را در محیط بوجود آورده اند.

الزامات اسکیس

با درک جمیع جهات تغییرات محتوایی و رویه ای کنکور و با کنکاش در نتایج دانشجویان موفق و نیز به فراخور تجربه شخصی خود، موفقیت در آزمون اسکیس نیازمند چهار مهارت 1- بیان گرافیکی 2- تصور ذهنی و پرسپکتیو 3- تحلیل و ایده پردازی و 4- حل سوال می باشد. از این چهار مهارت قدرت ایده پردازی و راه حل در کنار قدرت پرسپکتیو بالاترین تاثیر را در کنکور سال پیش و نیز در نظر سنجی برگزار شده از طرف شبکه طراحی شهری از بیش از 250 نفر از موفق ترین دانشجویان اسکیس داشته است.

چهار بخش جدا نشدنی در اسکیس:

بیان گرافیکی

اساسی ترین ابزار برای بیان اسناد متفاوت اعم از تحلیل ها، ایده ها، پلان ها، مقاطع و بیان تصویر های متناسب از فضاها می باشد.
-پلان:
از جمله نکاتی که در بیان اسناد به صورت پلان باید رعایت شود، ترکیب فضاها با یکدیگر و خوانا بودن پلان (به طور مثال: استفاده از ضخامت های متفاوت برای خطوط ) می باشد.

-تصویر سازی فضایی و پرسپکتیوسازی شهری:

ترسیم پرسپکتیوهای شهری جوهره طراحی می باشد که تصورات ذهنی از فضاهای متفاوت در قالب پرسپکتیوهای متفاوت را بر روی کاغذ به خطوط معنادار تبدیل می کند.
در پرسپکتیو زدن اول از همه باید با خط افق، نقطه و خطوط گریز توجه کرد.

تحلیل و هدف گذاری و ایده پردازی:
تحلیل به معنای سنجش، آنالیز و ارزیابی داده ها می باشد. در اسکیس شهری باید توجه داشت که در وضع موجود یک فضای شهری چه مشکلات و مسائلی وجود دارد که باید باز طراحی شود و یا در اسکیس یک فضا چه چیزی مورد توجه باید قرار گیرد. در تحلیل یک مسئله طراحی شهری، از معیارهای گوناگونی براساس اهداف اولیه‌ای که در فرایند طراحی شهری به دست می‌آید استفاده می‌کنیم که می‌توان این معیارها را در ابعاد زیر دسته‌بندی کرد:

ابعادزیرلایه‌ها
کالبدیتوده-فضا، تعادل، دانه‌بندی، تطابق فرمی، گونه شناسی، فرم و اکولوژی و...
فضاییهندسه فضا، ترکیب، فرم، جهت و مقیاس ترکیب، ارتباط، ساختار، تعین فضایی، سلسله مراتب، تسلط فضایی و...
بصریدید، تنوع، دید استراتژیک، جهت‌دهی، ارتباط، تناسبات، مقیاس، استحکام بصری و ...
اجتماعی/ ادراکیقرارگاه‌های رفتاری، گروه‌های اجتماعی، امنیت، زمان، مطلوبیت، رویدادپذیری و ...
کاربری/ فعالیتگوناگونی، ظرفیت، سازگاری، تداوم، مقیاس، بهسازی، نوسازی و ...
دسترسینفوذپذیری، سلسله مراتب، شبکه و ساختار، ترکیب، حمل و نقل عمومی و ...
زیست محیطیشبکه اکولوژی، نظم خاک، نظم گیاه، نظم آب، توپوگرافی و...

این ابعاد در کنار توقعات فضایی که به هر فضای شهری نسبت داده می‌شود، در تحلیل مسئله به فکر ما جهت می دهند و با استفاده از بیان گرافیکی مناسب و خاص هریک می‌توان به حل مسئله پرداخت. هرچند تنها حل مسئله با این ابعاد کافی نیست و آنچه که در طراحی مهم و مکمل است، ایده پردازی در مورد فضاهای شهری است. اگر موضوع اسکیس ما حل مسائل فضای شهری موجود باشد، باید به ایده پردازی و خلق فضای جدید که مورد استقبال مردم قرار گیرد بپردازیم .

نقطه تمایز طرح‌ها ایده‌ها هستند. ایده‌ها در اسکیس اهمیت هرکدام از ابعاد و نظام‌ها را برجسته‌تر می‌کنند و باید در همه‌ی اسناد طراحی دیده شوند، از پلان گرفته تا پرسپکتیوها، از طرف دیگر ابعاد تحلیلی می‌توانند ابزاری برای ایده‌پردازی باشند؛ پس تسلط هم بر بیان گرافیکی و و اسنادهای مختلف و هم ایده‌پردازی و تحلیل مسئله مهم است و هرکدام دیگری را تکمیل می‌کنند تا اسکیس به مجموعه‌ای کامل تبدیل گردد.
ایده‌ها برگرفته از یک مفهوم و جوهره هستند، که در ابعاد طرح نمود پیدا می‌کنند و می‌توانند به صورت انتزاعی یا اقتباسی باشند، مثلا ایده‌هایی که از معماری ایرانی در گذشته گرفته و در مفهوم خود امروزی می‌شوند.

اگر موضوع اسکیس ما حل مسائل فضای شهری موجود باشد، باید به ایده پردازی و خلق فضای جدید که مورد استقبال مردم قرار گیرد بپردازیم.
تحلیل به معنای سنجش ، آنالیز و ارزیابی داده ها می باشد. در اسکیس شهری باید توجه داشت که در وضع موجود یک فضای شهری چه مشکلات و مسائلی وجود دارد که باید باز طراحی شود و یا در اسکیس یک فضا چه چیزی مورد توجه باید قرار گیرد.

توانایی حل مسائل متفاوت:

در مواقعی ما باید مسائل متفاوتی که در یک فضا وجود دارد را حل کنیم.
به طور مثال مسئله بی روحی و یکنواختی فضا باشد که باعث کم شدن حضور پذیری مردم شده است. وظیفه ما در این جا برگرداندن زندگی به فضا از طریق تزریق فعالیت های گوناگون مانند تفریحی و تجاری یا افزایش سرزندگی با افزایش پوشش گیاهی متناسب با اقلیم و استفاده از آب در فضا که نتیجه همه این ها افزایش حضور مردم می باشد.
گاهی با تغییرات کوچک و ابتدایی مانند اضافه کردن یک فلاور باکس می توان مسئله را حل کرد و گاهی با تغییرات اساسی مانند تغییر کاربری یا تخریب فضا و تبدیل آن به فضای دیگر به حل مسئله می پردازیم.

تجربيات گذشته با توجه به ماهيت رقابتي اسکيس از يک طرف و نيز ماهيت عملي آن لازمه موفقيت در اسکيس طراحي شهري انتقال تصويري مفاهيم ذهني به اسناد طراحي مي باشد. اين دو مهارت بيان گرافيکي و پرسپکتيو لازمه پرداخت به تحليل و کانسپت و طراحي مي باشد. معمولا دانشجويان موفق در اسکيس پس از ارتقا توان گرافيکي و پرسپکتيوي خود سعي در ارائه تحليل ها و ايده هاي متفاوت براي موضوعات متفاوت مي نمايند. خروجي اين مهارت با حل سوال هاي متفاوت شايد نزديک به 100 سوال مي تواند ترکيب مناسبي از تحليل، ايده و حل سوال ارائه دهد. بهترين برنامه زماني براي شروع آموزش اسکيس همزمان و همگام با شروع مطالعه براي دروس تئوري مي باشد. در کنکور سال سال 96 در اواخر خرداد ماه شايعاتي مبني بر برگزاري آزمون قبل از ماه مبارک رمضان به راه افتاده بود. به روشني به ياد دارم که استرس مضاعفي دانشجويان را فرا گرفته بود. خصوصا کساني که سيستم آموزش درستي را اتخاذ نکرده بودند. اما مساله اصلي چه بود؟ داوطلب هنوز نتوانسته بود از لحاظ گرافيکي و پرسپکتيوي توان عملي خود را ارتقا دهد. يعني براي خيلي ها حتي مدت زمان 3 ماه نيز کفايت نمي کند که بتوانند ساده ترين پرسپکتيو ها يا ايده ها را نيز ارائه دهند. اين موضوع شرط اوليه موفقيت در اسکيس مي بود. هنوز خيلي ها رويه کانسپت سازي و حل سوال را نيز نمي دانستند. عدم برنامه ريزي مشخص براي مواجهه با اسکيس در کنار سيستم آموزشي ناصحيح ( و عمدتا کپي برداري) به افزايش استرس و نااميدي از موفقيت در کنکورشان ختم مي شد. خيلي از داوطلبان، علي رغم تلاش هاي شبانه روزي در روزهاي پاياني نهايتا نمي توانند موفقيت چشمگيري در نتيجه نهايي خود کسب نمايند. به صورت ساده تر زمان اختصاص داده شده براي تمرين و نيز سيستم آموزشي بعضا ناکارآمد دست به دست هم مي داد تا داوطلب ناخواسته خود را براي سال بعدي اماده نمايد.

بالاترين درصدهاي اسکيس:

سال 1399: 88 درصد

سال 1398: 88 درصد

سال 1397: 93 درصد

سال 1396: 95 درصد

سال 1395: 94 درصد

سال 1394: 96 درصد

سال 1392: 91 درصد

سال 1391: 91 درصد

سال 1390: 92 درصد

جمع بندی:

اسکيس بخش بسيار مهم و تعيين کننده‌اي از کنکور طراحي شهري و پس از آن در حرفه‌ي فرد به عنوان يک طراح شهري را دربرمي‌گيرد؛ طراحي شهري همواره با فرايند حل مسئله گره خورده است، در اين ميان، ابزار متنوعي براي پيشبرد اين فرايند به کار برده مي‌شود که اسکيس يکي از اين ابزار است. در واقع اسکيس بخشي يک عمل خلاقانه، از شروع طراحي تا تحليل و بررسي گزينه‌ها را دربرمي‌گيرد که به طراح کمک مي‌کند تا مسير تفکر خود را سازماندهي کند و از سوي ديگر، ايده‌ها و تصورات خود را براي خلق فضاهاي شهري مختلف و متنوع بر روي کاغذ پياده ‌کند و به نتيجه‌اي مطلوب که ناشي از درک صحيح محيط است، دست يابد. اسکيس توانايي خلق ايده هاي جديد را براي دانشجو فراهم مي آورد. در دوره اي که بنيان هاي نظري و عملي قوي را با خود به همراه داشته باشد و در مسير مناسب هدايت شود داوطلب مي تواند نمود عيني مفاهيم نظري را در ايده ها و طرح هاي خود مشاهده نمايد، چرا که بسياري از مباحث دروس تاريخ و مباني و تحليل فضاهاي شهري در آزمون تئوري از يک زمينه تحليلي و طراحانه ترسيمي برخوردارند که به کمک برخي تمرين هاي اسکيسي حافظه تصويري داوطلب فعال شده و مي تواند پاسخگوي سوالات از اين دست در آزمون تئوري باشد. اگر تمرين‌هاي اسکيس به صورت اصولي پيش روند، نه تنها اسکيس در ذهن دانشجو نهادينه مي‌شود و درک درستي از آن به دست مي‌آورد، بلکه از مفاهيم آن در آزمون تئوري نيز مي‌تواند بهره ببرد و از اين طريق با يک تير دو نشان بزند. بنابراين شروع اسکيس در کنار مباحث تئوري بسيار مهم است و مهم‌تر از آن، کاربست درست اين مفاهيم تئوري براي حل يک مسئله شهري و توانايي درک، تحليل و ايده پردازي براي يک مسئله شهري در کنار مفاهيم تئوري و سپس انتقال ذهن و عينيت بخشيدن به آن از طريق فن ترسيم اصولي و بيان گرافيکي مناسب است. با نگاه به سوالات اسکيس سالهاي گذشته و سير تحول سوالات مي‌توان گفت بنيان بسياري از سوالات تحليل بسيار تخصصي و طراحانه محور شده اند که استفاده از يک کلاس آموزشي موثر در اسکيس مي تواند بسياري از سوالات بسيار سخت را در حوزه تئوري پاسخگو باشد. در نهايت نبايد از اين نکته غافل شد که تأثير غير قابل انکار اسکيس در نتيجه نهايي کنکور طراحي شهري منوط به يک شروع در زمان مناسب و همگام با شيوه‌اي درست در کلاس آموزشي و نيز در تعادل با کنکور تئوري خواهد بود، اين نکته را مي‌توان در مسير دانشجويان موفق سالهاي پيش و نتايج درخشان آن‌ها براي اسکيس ديد و به دانشجوياني که هدف خود را دانشگاه هاي مطرح تهران قرار داده‌اند پيشنهاد مي‌گردد مسير موفق دانشجويان سال‌هاي گذشته را انتخاب نمايند که در نهايت بتوانند ثمره يک سال تلاش و ممارست خود را در پذيرش دانشگاه مورد نظر به بهترين نحو مشاهده نمايند.